جناب آقای عین بیگی
رئیس محترم شورای اسلامی شهر بجنورد
سلام حال مردمتان چطور است؟ خبردارید؟ روضه‌ای از حالشان دارم شنیده‌اید؟
جلوی ضرر از هرجایی كه گرفته شود منفعت دارد توسعه‌یافتگی با هر قیمتی انجام نمی‌شود و اصولاً غیر از مسیر منطقی و علمی ممکن نیست. حتماً می‌دانید ادبیاتی در مدیریت شهری مطرح است با عنوان شهرهای تاب آور این‌طور که شهرهای ما چقدر توان عبور از این بحران‌ها را دارند که این مهم بستگی به مدیریت هوشمندانه پهنه سرزمینی متولیانش دارد؛ سِیلی از شهر رد می‌شود و بستری را به خود اختصاص می‌دهد و اگر این مسیر را آزاد كنیم ارزش ریالی آن نیز اضافه می‌شود و در مدیریت شهری این مسائل فرصت است.
عید نوروز را با همکارانتان سری به زنجان بزنید و از چهارراه شیلات زنجان بازدید کنید متوجه عرضم خواهید شد. یكی از زیباترین مسیرهاست و رودخانه‌ای به خوش‌منظرترین و بهترین مسیر زنجان تبدیل‌شده و فرصتی به تأمین فضاهای عمومی شهری داده است آیا شهرداری بجنورد در خصوص مسیل پارک آفرینش نیز چنین فرصتی را ایجاد کرده یا تهدیدی به‌مثابه بمب ساعتی خطرآفرین در آینده؟ راستی تاب‌آوری مدیریت شهری بجنورد در بحران تا چه حد خواهد بود! آیا فردا شرمنده مردم نخواهید بود اگر حادثه‌ای تلخ از بلایای طبیعی یقه ما را بگیرد؟
حتماً می‌دانید! با نگاهی به وضعیت توپوگرافی بجنورد این شهر همانند کاسه‌ای است كه به یك سمت خم‌شده باشد و شیب اراضی از سمت جنوب به شمال غرب است. سیل كه جاری شود با توجه به بالا بودن دیواره كاسه در سمت جنوب به سمت شمال غرب می‌رود و آب‌هایی كه از جنوب غرب به هم می‌پیوندد به شمال غرب و كلاغ آشیان در شرق بجنورد حركت می‌کند. سیلاب‌هایی كه به سمت بجنورد می‌آیند بیشتر از سمت جنوب و غرب می‌آیند و بعد از طی مسیری به سمت فرودگاه می‌روند كه اگر کانال‌ها و مسیل‌ها در این مسیر به هر دلیلی مسدود شوند، خطرساز خواهد بود، این را همه بجنوردی‌ها می‌دانند که نگران‌اند و تصور می‌شود اسیر لجبازی‌هایی در مدیریت شهری شده‌اند که در ادامه بیشتر ابعاد فنی قضیه را توضیح خواهم داد.
ما در بجنورد؛ چهار مسیر آب‌داریم كه بحث ما کانالی است که از سمت ملكش آغاز می‌شود كه سیلاب رودخانه فیروزه را راهبری می‌کند و از سمت پارک آفرینش به پشت ساختمان فرمانداری بجنورد هدایت می‌شود و كانال 50 ساله شهر را طی می‌کند تا به محله‌های جوادیه و باقرخان و سپس رودخانه اترك سرریز شود و حتماً می‌دانید که این كانال هم باید مستمر بهسازی و لایروبی شود. استرس منتشره سرپرست وقت شهرداری بجنورد از نگرانی انفجار سیل در این مسیل را در خبرگزاری ایرنا در فروردین 99 بخوانید.
خشكسالی های اخیر، تغییر رژیم بارندگی‌ها، افزایش بارش‌های رگباری و متوسط دمای سالانه، بی‌نظمی‌های اقلیمی را به دنبال داشته است. وقوع رگبارهای سیل‌آسای ماه‌های فروردین و شهریور در سالیان اخیر و نمونه بارز و بحران‌آفرین مورخ 27/06/1387 در محدوده مسیل مشهور به خندق بجنورد که رستوران واقع در پارک آفرینش نیز تا حدود یک متر به زیرآب رفت این هشدار را بیش‌ازپیش متذکر می‌شود که مدیریت صحیح عرصه‌های طبیعی و عمران شهری و ایجاد ساختارهایی برای كاهش تخریب ناشی از بارندگی‌ها به‌ویژه بارندگی‌های سیل‌آسا و حفظ حریم رودخانه‌ها و مسیل‌ها در اولویت تصمیمات متخذه متولیان امر باشد. به‌رغم خسارت‌های سیل در زمان حاضر مردم شهرم قبول کرده‌اند كه باید به طبیعت احترام گذاشت و به حریم و بستر رودخانه و مسیل‌ها تجاوز نكرد كه این مهم را فعلاً مردم پا پیش نهاده‌اند تنهای تنها!
حتماً از مدیریت بحران شهرداری گزارش‌های مطالعاتی را قبل از تصویب پروژه‌های عمرانی اخذ می‌فرمایید! چون می‌دانید که طبق آمار در سیلاب‌های اخیر کشور 51 شهر با پنج میلیون جمعیت تحت تأثیر سیلاب قرار گرفتند. حوادث؛ طبیعی است چراکه امكان دارد در اثر کم‌بارشی، خشک‌سالی و پربارشی سیلاب ایجاد شود كه باید با مدیریت صحیح شرایط، خسارت‌های آن را به حداقل برسانیم. خسارت ناشی از سیلاب منشأ انسانی دارد و رودخانه‌ها، خانه رود است كه هركسی خانه رود را خراب كند رود هم‌خانه او را خراب می‌کند. خانه‌مان خراب نشود آقای رئیس!
در علوم مهندسی رودخانه‌ها و در بازه زمانی سیلاب‌های 25 ساله قانون جامع و كاملی داریم كه با دوره برگشت این مدت نباید آسیب ببینم که از یك تا 20 متر حریم رودخانه محسوب می‌شود و رعایت این حریم‌ها به‌شدت ضروری است.
برادر بزرگوار؛ ارائه مجوز از سوی شهرداری‌ها برای ساخت‌وساز در مسیر رودخانه‌ها، تغییر تائید وزارت نیرو و نمایندگان آن در استان برسد، اما آیا این مسئله در خصوص احداث دیوار (عملیات سریع و بی‌سابقه) بر روی بستر مسیل خندق بجنورد انجام‌شده است؟ آیا هشدار معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی را دریافت نکردید!
حتماً می‌دانید چون فرموده‌اید تصمیمات آن شورا مبتنی بر نظرات کارشناسی و ادله قانونی است الحمدالله! اما در حال حاضر بستر مسیر فعلی مسیل مذکور جوابگوی سیلاب 25 ساله هم نیست و متأسفانه با اجرای غیراصولی پارک در زمان احداث من‌جمله بالا آوردن سطح استاندارد بستر و همچنین احداث پل با دهانه آبگذری محدود که همین عامل باعث پس‌زدگی سیلاب در تاریخ مذکور شد و نیز محصور نمودن بستر و اجرای معبر بروی آن و انسداد مسیر بستر در انتهای دریاچه، پیش‌بینی خطرات بحرانی در آتی دور از ذهن نخواهد بود و در این راستا برای عبور سیل 25 ساله باید كانالی كه جوابگو باشد، پیش‌بینی و یا مسیر باز شود نه اینکه سازه‌ای هم بر روی اشتباهات تکان‌دهنده گذشته نیز بنا کرد!
آیا به شما گفته‌اند که؛ ایران جزو 10 كشور بلاخیز جهان است و از 42 بلای طبیعی شناخته‌شده در جهان 31 نوع آن در ایران اتفاق می‌افتد درحالی‌که یك درصد جمعیت جهان را داریم 6 درصد تلفات انسانی و خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی در كشور ما اتفاق می‌افتد. برداشت غیرمجاز و مصرف بی‌رویه از آب راداریم و 40 درصد شهرهای ما در مسیل و حریم رودخانه‌ها واقع‌شده است.
نگاه به مدیریت بحران درگذشته منفی و متأسفانه متمركز بر نگاه سنتی بود به‌طوری‌که منتظر می‌ماندیم تا حادثه‌ای اتفاق افتد تا منابعی تخصیص و برای جبران آن هزینه كنیم. این روش در دنیا تغییریافته و مدیریت ریسك و یا خطرپذیری است بدین معنی كه بر اقدامات پیشگیرانه متمرکزشده‌اند نکند که دوستانتان در شورا منتظر بمانند! واقفید که زمانی طولانی در دوره خشک‌سالی بودیم و خیلی‌ها باور نكرده بودند كه مسیر رودخانه‌ها باید حفظ شود چراكه با بارش‌های شدید؛ سیلاب ایجاد و این مهم عامل غافلگیری مدیریت بحران در این‌گونه شرایط می‌باشد، نکند در متن مصاحبه شما در آینده بنویسند غافلگیر شدیم و سیل پارک آفرینش را برد و ما تدبیر نکرده بودیم!
به‌عنوان‌مثال در سیل پلدختر استان لرستان حجم قابل‌توجه گِل از آب مهم‌تر بود كه ناشی از عدم مدیریت صحیح و تجاوز به حریم رودخانه‌هاست. متأسفانه در خصوص پروژه دیوارکشی بر روی بستر مسیل پارک آفرینش، فعالیت علمی و مدیریتی پشت سر برنامه‌های جلوگیری از خسارت و مدیریت آب‌ها توسط شهرداری بجنورد مشاهده نمی‌شود و تخلف محرز از قوانین جاری در حوزه آب به وقوع پیوسته است.
از منظر حقوقی هم دلسوزان و مطالبه گران علم حقوق در این مدت گفتنی‌ها را گفتند و کامشان به نیابت از مردم مظلوم این شهر که زمانی هم‌تراز سطح پیشرفت پاریس بود خشکیده است.
شنیده‌ایم مشغله‌هایتان این توفیق را از خبرنگاران و رسانه‌های دلسوز شهرم سلب کرده تا روی ماهتان را ببینند اما این خبر را بخوانید نگران نباشید خبرنگاری در کار نیست فقط یک خبر ساده است؛
به گفته مدیــرکل دفتر حقوقی شرکـت مدیریـت منابع آب ایران (18/12/1400) همسو باسیاست‌های کلان قوه قضائیه و برنامه‌های اعلام‌شده ریاست محترم جمهوری، تاکنون بالغ‌بر 326 هزار هکتار سند مالکیت با همکاری سازمان ثبت‌اسناد و املاک کشور و شرکت‌های آب منطقه‌ای برای بستر رودخانه‌ها و پیکره‌های آبی، اراضی سدها و تأسیسات آبی به نام دولت جمهوری اسلامی ایران صادرشده است.
حال سؤال اینجاست با توجه به اینکه مطالعات پهنه سیلاب 25 ساله مسیل موسوم به خندق بجنورد با صرف وقت و هزینه دولت به انجام رسیده و سند بستر مسیل عبوری از پارک آفرینش توسط سازمان ثبت‌اسناد و املاک صادرشده است لذا ساخت بنادر ملک دیگری و یا تصرف زمین توسط هر نهاد و فردی از طریق احداث بنا که در عمل با ورود به ملک غیر انجام می‌پذیرد؛ مُفهم وقوع غصب می‌باشد فلذا در اجرای مقررات غصب و در پی طرح دعوی خلعید یا رفع تصرف عدوانی به‌صورت کیفری یا دعوی حقوقی، ضمانت اجرای آن پس گرفتن زمین تصرف‌شده و قلع‌وقمع مستحدثات است خب حال باید چه کرد؟ قانون را قبول داریم یا بازهم از مظلومیت قانون بگویم؟ جنابعالی که ریاست ستاد نماز جمعه را هم بر دوش دارید حقوق شرعی در این میان چند چند؟
مقررات ماده 2 قانون آب و نحوه ملی شدن آن مصوب 27/4/47 و همچنین ماده 2 قانون توزیع عادلانه آب مصوب 26/12/61 می‌گوید: هر مسیر طبیعی آب و بستر انهار طبیعی و رودخانه‌ها، ثروت ملی محسوب و متعلق به عموم است، تبصره 1 ماده 2 آن‌هم عرض دارد "تعیین پهنای بستر و حریم آن در مورد هر رودخانه و نهر طبیعی و مسیل و مرداب و برکه طبیعی در هر محل با توجه به آمار هیدرولوژی رودخانه‌ها و انهار و داغاب در بستر طبیعی آن‌ها بدون رعایت اثر ساختمان تأسیسات آبی با وزارت نیرو است"
می‌دانید که حریم بستر تصرفی شما هم 8 متر است و حتی بدون اجازه قانون مجاز به بنای دار قالی نیستید چه رسد به بنای دیوار خیالی!
مطابق تبصره 3 ماده 2 همان قانون " ایجاد هر نوع اعیانی و حفاری و دخل و تصرف در بستر رودخانه‌ها و انهار طبیعی و کانال‌های عمومی و مسیل‌ها و مرداب و برکه‌های طبیعی و همچنین در حریم قانونی سواحل دریاها و دریاچه‌ها اعم از طبیعی و یا مخزنی ممنوع است مگر با اجازه وزارت نیرو" آیا اجازه گرفته‌اید یا درازای آن اخطار قانونی از شرکت آب منطقه‌ای را در کارتابلتان مشاهده فرمودید؟
عرضم تمام اما مردم بجنورد کهن از دیرباز خلاقیت و منطق در آموزه‌های تاریخی و مذهبی را این‌گونه فریاد کردند؛
عمیق‌تر کندن؛ دوباره نگاه کردن؛ خط زدن اشتباهات؛ صحبت کردن و حتی گوش دادن به یک کودک 5 ساله.
مجدداً یادآوری کنم که بدانید در جایگاه ریاست شورای شهر این‌چنین مردمی جلوس فرموده‌اید آنچه شرط بلاغ و علم و فن و صدق بود را گفتم امیدوارم زود دیر نشود.
امیر گواهی- کارشناس ارشد مهندسی و مدیریت منابع آب
افتخارم شهروند بودن بجنوردِ جان است
24 اسفند 1400 هجری شمسی