مهم‌ترین بخش اقتصادی خراسان شمالی در تنگنا
بجنورد زیبا: بخش کشاورزی خراسان شمالی به عنوان مهم‌ترین محور توسعه استان با وجود پیشرفت‌هایی که در سال‌های اخیر داشته همچنان با تنگنا و مشکلات زیادی مواجه است که رفع آن‌ها نیازمند تدوین و اجرای یک برنامه راهبردی است.
به گزارش بجنورد زیبا، خراسان شمالی با وسعتی بیش از ۲۸ هزار کیلومتر از شمال و شمال شرقی دارای مرز مشترک با ترکمنستان است که دارای ۳۴۴ هزار هکتار عرصه کشاورزی بوده و سالانه بیش از ۲ میلیون تن انواع محصولات زراعی، باغی و دامی در آن تولید می‌شود که علاوه بر تأمین نیاز استان بخش زیادی به سایر استان‌ها از جمله تهران و مازندران حمل و بخشی نیز صادر می‌شود.
بر اساس آمار سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی؛ حدود ۸۲ هزار بهره بردار بخش کشاورزی در این استان مشغول به فعالیت هستند که بیشترین درصد اشتغال در بخش کشاورزی را دارد و سهم این بخش در استان ۱.۱ درصد از تولید ناخالص بخش کشاورزی کشور است.
ظرفیت و تنگناهای کشاورزی خراسان شمالی
همانطور که پیش‌تر اشاره شد تولید بیش از دو میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی به صورت سالانه در استان فرصت مناسبی است تا در اولویت برنامه‌های توسعه‌ای قرار بگیرد چرا که خراسان شمالی با وجود ۴۰۰ واحد تولیدی جایگاه مطلوبی در بین سایر استان‌ها ندارد.
وضعیت برزخ گونه کشاورزی استان در سیستم سنتی و صنعتی، عدم یکپارچه سازی مزارع و تمایل بیشتر کشاورزان به کشت خرد، آب بر بودن کشت اغلب محصولات مهم تولیدی استان، ارزان بودن محصولات تولیدی، فاصله با کشاورزی مکانیزه، نبود زنجیره تولیدی و نبود صنایع تبدیلی، مشکلات در مسیر صادرات محصولات کشاورزی، وجود مشکل در بکارگیری مطلوب سامانه آبیاری نوین، بازار بی ثبات محصولات کشاورزی، فقدان دسترسی به ادوات کشاورزی، خشکسالی و گرانی نهادههای دامی، کمبود نقدینگی و خرده مالکی و... از جمله مهم‌ترین چالش‌هایی است که بخش کشاورزی استان خراسان شمالی با آن مواجه است.
اما در مقابل این چالش‌ها و مشکلات مانند هر بخش دیگری به طور قطع نقاط مثبتی هم وجود دارد که امیدی برای رهایی از مشکلات است. به عنوان مثال در این استان ۱۱۰ واحد صنایع تبدیلی و تکمیلی فعال وجود دارد که ظرفیت تولید سالانه این واحدها ۶۷۴ هزار تن و جذب مواد خام ۸۷۴ هزار تن در سال است، این در حالی است که سالانه حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تن انواع محصولات زراعی و باغی در این خطه برداشت می‌شود که صنایع تبدیلی و غذایی استان تنها توان فرآوری ۵۲ درصد از این محصولات را دارد.
بیشتر محصولات کشاورزی خراسان شمالی به صورت تازه خوری مصرف و یا به دیگر استان‌ها حمل می‌شود، در حالی که ۷۰ درصد آن قابل ذخیره سازی، نگهداری و فرآوری است.
کارشناسان حوزه کشاورزی خراسان شمالی اولویتهای سرمایه گذاری در این حوزه را شامل بسته بندی و عصاره گیری گیاهان دارویی، صنایع تبدیلی میوه‌های دانه دار و دانه ریز، بسته بندی و فرآوری گوشت قرمز و سورتینگ و بسته بندی انواع میوه و سبزی عنوان می‌کنند.
مسئولان چه می گویند؟
با سفر رییس جمهور و جمعی از اعضای هیات دولت به خراسان شمالی بسیاری از گره‌های کور بخش کشاورزی خراسان شمالی باز شد.
در این سفر، سه هزار میلیارد تومان اعتبار برای بخش کشاورزی مصوب شد. ضمن اینکه پایلوت قرار دادن خراسان شمالی بعنوان اجرای طرح تهاتر گوشت، راه اندازی صندوق توسعه و عدالت و ارائه این تسهیلات برای توسعه بخش صنایع تکمیلی، مقابله با خرده مالکی از جمله رهاورد این سفر برای کشاورزی این خطه از شمال شرق کشور بود.
«سید محمد پاکمهر نماینده مردم خراسان شمالی در مجلس شورای اسلامی چندی پیش در گفتگو با یکی از رسانه‌های استان گفته بود: یکی از اولویتهای استان که در سفر مقام معظم رهبری نیز مورد تاکید معظمله قرار گرفته بود، بخش کشاورزی و دامداری است.
اشتغال گسترده مردم خراسان شمالی در بخش کشاورزی به دلیل پتانسیل بالای این استان حکایت از اهمیت این مقوله در خراسان شمالی دارد.
با توجه به آثار مخرب کاهش نزولات آسمانی و به تبع آن خشکسالیهای اخیر، برنامه و اعتبارات این حوزه از قبیل تغییر روش آبیاری، احیای قنوات و... در خراسان شمالی باید شفاف و صریح اعلام شود.
سیاست‌های حمایتی مجموعه وزارت جهاد کشاورزی در مسائلی از قبیل سرمازدگی، آفات، خشکسالی نیاز به بازنگری اساسی دارد و کشاورزان خراسان شمالی به شدت به این مسئله نیاز دارند.
بهره گیری از صنایع تبدیلی باید در دستور کار مدیران دولتی باشد تا از این طریق باعث رونق تولید و جلوگیری از خام فروشی شویم.»
محمدرضا حسین نژاد، استاندار خراسان شمالی هم گفته است: «رونق استان با توسعه بخش کشاورزی رقم می‌خورد زیرا با توسعه این حوزه شاهد رونق دامپروری و صنایع وابسته نیز خواهیم بود.
استفاده از شرکتهای دانش بنیان برای تحول کشاورزی لازم است و الگوی کشت در خراسان شمالی باید اصلاح شود تا به تحول در بخش کشاورزی دست یابیم.
با توجه به وجود زمینهای دیم بسیار در سطح استان، اگر در حوزه آب تحول ایجاد شود تحول بنیادین حوزه کشاورزی را هم شاهد خواهیم بود.
داشتن الگوی کشت و استفاده بهینه از زمینها عامل مهم تحول در حوزه کشاورزی است و با بهره مندی از تجارب جهانی شاهد افزایش راندمان این حوزه خواهیم بود.
باید سیستمهای نوین آبیاری جایگزین این سیستم سنتی شود و مجتمع کشاورزی شیروان می‌تواند در حوزه آموزش نقش آفرینی مؤثری داشته باشد.
در سال جاری باید شرکتهای دانش بنیان را به سمت و سوی کشاورزی و با هدف افزایش بازدهی سوق دهیم.»
محمد جواد تشکری مشاور سرپرست سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز گفته است: «تحقیقات نشان می‌دهد که حجم آب مصرفی بخش کشاورزی استان در سال زراعی گذشته ۲۳۳ میلیون متر مکعب کاهش یافت. سالانه حدود یک میلیارد متر مکعب آب (۷۵ درصد از آب استصحال شده) استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود.
کاهش بارندگی اراضی دیم و آبی خراسان شمالی را با کمبود آب مواجه کرده است.
محدود بودن منابع آبی در دسترس کشاورزان و وقوع خشکسالی های پی در پی از مهم‌ترین مشکلات بخش کشاورزی استان است و باید در این زمینه چاره اندیشی شود.
باید مطابق با اقلیم منطقه از افزایش نیاز آبخواهی کشاورزی جلوگیری کرد.
مهم‌ترین راهکارهای کاربردی استفاده بهینه از آب، استفاده از الگوی کشت برتر (ارتقای مدیریت فنی)، ایجاد سیستمهای کنترل و هشدار، تعیین منابع در جبران یا مساعدت به صورت‌های منطقه‌ای، ملی، توسعه سیستمهای بیمه و صندوق‌های حمایتی و پشتیبانی عنوان کرد.